Potocznie szkodniki drewna bywają utożsamiane z jednym konkretnym insektem – kornikiem. Tymczasem jest to bardzo liczna grupa owadów, a paradoksalnie sam kornik w odniesieniu do drewna technicznego (martwego i przetworzonego) nie stwarza dużego zagrożenia.
Warto poznać najczęściej występujące na terenie Polski szkodniki atakujące drewno techniczne, a także możliwości ich rozpoznawania, sposoby zapobiegania ich pojawieniu się oraz metody zwalczania.
Insekty żerujące w drewnie
Ksylofagi, inaczej szkodniki drewna albo drewnojady, to insekty, których podstawowym pożywieniem jest drewno. Substancje odżywcze pozyskują one poprzez rozłożenie celulozy czy ligniny. Często stworzenia te bazują na efektach takiego rozkładu, którego w danym miejscu dokonały bakterie oraz grzyby, którym zresztą ksylofagi pomagają w rozwoju (np. w przypadku grzybów poprzez rozsiewanie ich zarodników), a także stwarzając odpowiednie warunki do namnażania się.
Drewnojady mogą atakować zarówno martwe i chore drzewa, jak i zupełnie zdrowe, a także już obrobione techniczne drewno wykorzystywane do budowania różnego rodzaju konstrukcji. Narządy gębowe tych stworzeń przystosowane są do radzenia sobie nawet z twardym drewnem. Niekiedy są w stanie uszkodzić elementy wykonane z metalu. Materiał, na którym będą dokonywać żeru namierzają wykorzystując zmysł węchu.
Ogółem ksylofagi obniżają jakość techniczną drewna, sprawiając, że przestaje się ono nadawać do zastosowań budowlanych, konstrukcyjnych. Mogą także obniżać wartość estetyczną drewnianych elementów wystroju wnętrz (np. mebli).
W Polsce, jeśli chodzi o szkody wyrządzane w drewnie, zagrożenie stwarzają przede wszystkim gatunki chrząszczy.
Najczęściej kojarzony ze „zjadaniem drewna” jest chrząszcz kornik drukarz (rodzina ryjkowcowatych). Często jego nazwą określa się zbiorczo wszystkie szkodniki drewna. W rzeczywistości jednak korniki nie atakują drewna martwego, obrobionego (technicznego), które bezpośrednio wykorzystuje się do tworzenia wszelkich konstrukcji użytkowych, natomiast stanowią poważne zagrożenie dla żywych, rosnących drzew.
W kontekście wyrządzania szkód w drewnie powszechnie znane są także termity (stanowiące osobny rząd owadów), ale nie występują one w naszej strefie klimatycznej, więc póki co nie są zagrożeniem.
Zasadniczo drewnojady można podzielić na dwie podstawowe kategorie: szkodniki drewna suchego (żerujące przede wszystkim na materiale o wilgotności nieprzekraczającej 20%) oraz szkodniki drewna wilgotnego (atakujące materiał o wilgotności wynoszącej ponad 20%).
Chrząszcz z rodziny kózkowatych, który do Europy został zawleczony z północnej Afryki. Licznie występujący na terenie całego kraju. Jeden z głównych szkodników drewna wyrządzający największe szkody. Jest koloru ciemnobrunatnego, brązowego albo czarnego. Na przedpleczu ma dwie błyszczące bruzdy. Długość jego ciała wynosi od 8 do 22 milimetrów. Jest ono spłaszczone, lekko owłosione (włoski koloru szarego). Spuszczel ma skrzydła, ale wykorzystuje je tylko podczas przemieszczania się w poszukiwania nowego miejsca żeru. Tego chrząszcza cechuje dymorfizm płciowy samca i samicy – samica jest większa od samca i ma słabiej rozwinięte czułki. Larwy tego drewnojada są białe, a ich długość dochodzi do 3 centymetrów.
Okres rozmnażania spuszczela trwa od czerwca do sierpnia. Samica składa jaja na powierzchni oraz w szparach zajmowanego drewna. Ich liczba waha się od 200 do 500 sztuk. Wylęg następuje po upływie średnio 5-6 dni, jeśli warunki środowiskowe są sprzyjające. Larwy przeobrażają się w osobniki dorosłe po upływie około 3-7 lat (jest to zależne od ilości składników odżywczych w materiale, wysokości temperatury i stopnia wilgotności). W skrajnych przypadkach rozwój larw może trwać nawet 18 lat. Dorosłe osobniki żyją kilkanaście dni, jak w przypadku większości szkodników drewna.
Spuszczel żywi się martwym drewnem pochodzącym z drzew iglastych (m.in. sosna, jodła, świerk), zarówno litym, jak i sklejanym. Preferuje drewno młode (do 20 lat). Ogółem ma dużą tolerancję, jeśli chodzi o jakość drewna i warunki środowiskowe. Lubi nasłonecznione miejsca (np. drewno na poddaszu). Spuszczel pospolity dostaje się do głębokich warstw materiału. Atakuje drewniane ściany, a także wszelkiego rodzaju drewniane elementy wspornikowe (np. słupy). Może niszczyć również więźby dachowe. Aktywność tego ksylofaga może skutkować zawaleniem się dachu, a nawet i całej konstrukcji budynku.
Oznaką występowania spuszczela są pozostawiane przez larwy korytarze, w których znajduje się pochodząca z drążenia dość silnie zbita mączka oraz odchody. Otwory wylotowe mogą mieć średnicę do 1,1 centymetra. Są owalne.
Kołatek domowy
To chrząszcz z rodziny kołatkowatych. Należy do najbardziej szkodliwych ksylofagów występujących na terenie Polski. Dorosły osobnik ma długość do 5 milimetrów, natomiast larwa dorasta do 6 milimetrów. Ciało dorosłego jest walcowate – barwa ciemnobrunatna lub brązowa.
Kołatek domowy pojawia się w okresie od kwietnia do sierpnia. Samica składa 30-60 jaj. Czas potrzebny do wylęgu larw wynosi od 15 do 45 dni. Ich rozwój do formy dorosłej przeważnie trwa od roku do 3 lat, ale zdarza się, że okres ten wydłuża się nawet do 10 lat. Tempo rozwoju uzależnione jest przede wszystkim od temperatury oraz wilgotności powietrza – im są większe, tym larwy rozwijają się szybciej. Duże znaczenie ma też rodzaj drewna – szybszy rozwój kołatków domowych następuje w drewnie z drzew liściastych. Dorosłe osobniki żyją maksymalnie do 30 dni.
Kołatek domowy gustuje głównie w bielu drewna z drzew liściastych i iglastych, zazwyczaj starym (nawet kilkusetletnim). Szkody wyrządzają jedynie larwy, dorosłe osobniki nie odżywiają się. Ten gatunek chrząszcza atakuje drewniane konstrukcje w domach, a także wykonane z tego materiału elementy wystroju wnętrz (np. meble, eksponaty). Zdarza się, że niszczy też materiały drewnopochodne. Może zaatakować zarówno warstwę powierzchniową drewna, jak i głębsze jego pokłady – wszystko zależy od gatunku drzewa, z którego pozyskano materiał. Żeruje do momentu całkowitego zniszczenia drewnianego przedmiotu/elementu, dopiero brak pożywienia zmusza go do zmiany siedliska. Preferuje miejsca zaciemnione, lekko wilgotne.
Obecność kołatka domowego można rozpoznać po pozostawianych przez jego larwy wydrążonych tunelach, którym towarzyszy obecność mączki drzewnej oraz odchodów. Otwory wylotowe są małe i okrągłe. Szkodnik ten wydaje też podczas żeru charakterystyczny odgłos „kołatania”, od którego wzięła się jego nazwa.
Wyschlik grzebykorożny
Chrząszcz należący do rodziny kołatkowatych. Powszechnie występuje na terenie kraju. Pojawia się od maja do sierpnia. Długość jego smukłego ciała wynosi średnio 4 milimetry. Barwa brązowa/brunatna. Ma kuliste przedplecze. Ten gatunek charakteryzuje się znacznym dymorfizmem płciowym – samce w odróżnieniu do samic mają charakterystyczne czułki przypominające grzebyki. Ponadto samce są mniejsze. Owady te aktywne są w trakcie dnia, wtedy można zaobserwować ich loty.
Samice składają po kilka jaj w wydrążonych tunelach, których głębokość waha się od 5 milimetrów do 1,5 centymetra, następnie umierają i blokują swoim ciałem otwór wylotowy. Wylęg larw następuje po kilkunastu dniach. Larwy rozwijają się kilka lat i osiągają długość do 7 milimetrów.
Wyschlik gustuje w drewnie z drzew liściastych (najbardziej preferuje dąb, buk, brzozę, olchę). Potrafi poczynić duże szkody w takich drewnianych elementach, jak parkiety, boazerie, framugi okien oraz drzwi, ramy obrazów. Drąży kręte korytarze. Średnica otworów wylotowych wynosi 1-2 milimetrów.
Miazgowiec parkietowiec
Miazgowiec parkietowiec jest najliczniejszym w Polsce przedstawicielem chrząszczy z rodziny miazgowcowatych. Jest szczególnie aktywny w nocy.
Długość ciała (o barwie brunatnej w różnych odcieniach, z lekkim owłosieniem koloru żółtego) od 2,5 do 5 milimetrów. Głowa wyraźnie zaznaczona, znajdują się na niej dobrze rozwinięte czułki.
Okres rozrodczy tego szkodnika trwa od maja do czerwca. Jaja są składane w łącznej liczbie od 50 do 200 sztuk (średnio 70). Larwy (maksymalna długość 6 milimetrów) żerują do 3 lat (w sprzyjających warunkach 4 miesiące) i następuje przepoczwarzenie do postaci dorosłego chrząszcza.
Podstawą jego jadłospisu jest zasobne w skrobię biele młodych drzew liściastych (np. dębu, jesionu, orzecha, topoli). Raczej nie atakuje drewna drzew iglastych, a także tego starszego, gdyż zawierają niewiele skrobi. Jak wskazuje nazwa tego ksylofaga, wyrządza on poważne szkody, naruszając parkiety, boazerie oraz meble. Często pojawia się w zakładach przetwórstwa drzewnego. Otwory wylotowe tworzone przez tego szkodnika mają średnice około 2 milimetrów.
Inne gatunki miazgowca żerujące w drewnie to miazgowiec brunatny oraz miazgowiec omszony. Są one jednak bardzo rzadko spotykane na terenie Polski.
Szkodniki drewna wilgotnego
Kołatek uparty
Kołatek uparty jest przedstawicielem chrząszczy z rodziny kołatkowatych, licznie występujący na obszarze kraju. Odbywa loty od kwietnia do czerwca.
Dorosłe okazy mają długość 4-4,5 milimetrów, a barwa ich pokrytego drobnym owłosieniem ciała jest czarnobrunatna.
Samica składa jaja w szczelinach drewna, które porasta grzyb (drewno znajdujące się w piwnicach, składające się na podłogi). Larwy tego ksylofaga osiągają długość około 1 centymetra.
Kołatek uparty gustuje w zawilgniętym, pokrytym grzybami drewnie pochodzącym z drzew iglastych. Drąży bardzo zawiłe korytarze o szerokości dochodzącej do 3 milimetrów. Ich otwory wylotowe są okrągłe.
Zmorsznik czerwony
Chrząszcz z rodziny kózkowatych. Występuje w Polsce dość często.
Dorosłe osobniki są długie na 1-2 centymetry. Panuje wśród nich dymorfizm płciowy – samice są większe od samców. Dodatkowo występują różnice w ubarwieniu: samce mają czarne przedplecze, żółto-brunatne pokrywy skrzydeł i żółto-czarne nogi, z kolei samice mają czerwone przedplecze i pokrywy skrzydeł oraz czerwono-czarne nogi.
Okres godowy zmorsznika rozpoczyna się pod koniec czerwca, a kończy we wrześniu. Samica składa około 700 jaj w szczelinach drewna. Larwy wykluwają się po upływie kilkunastu dni. Mogą one osiągnąć długość wynoszącą 3,5 centymetra. Żerują przez okres do 2-3 lat.
Zmorsznik czerwony atakuje najbardziej zwilgocone elementy drewniane (drewno z drzew iglastych, np. sosnowe), najczęściej te mające bezpośredni kontakt z podłożem (np. słupy ogrodzeniowe). Otwory wylotowe korytarzy zmorsznika mają średnicę 8 milimetrów.
Tykotek pstry
Ten chrząszcz z rodziny kołatkowatych występuje na terenie całej Europy. Odbywa loty od kwietnia do czerwca.
Dorosłe osobniki osiągają długość 5-9 milimetrów, a larwy około 1 centymetra. Dorosłe osobniki są koloru brunatnego, z jasnymi plamami uformowanymi przez włoski.
Samica składa jaja w szczelinach materiału drzewnego, średnio 60 sztuk. Okres wylęgu trwa 20-35 dni. Żerowanie larw trwa około 2 lat, a w niektórych warunkach nawet 10. Larwy uodporniają się na spadek poziomu wilgotności.
Tykotek pstry zajmuje wilgotne i zagrzybione drewno głównie drzew liściastych (przede wszystkim dębu, buku oraz olchy). Atakuje np. konstrukcje dachowe, ścienne, a także elementy zabytkowe (np. rzeźby wykonane w drewnie, drewniane ikony). Otwory wylotowe utworzone przez tykotka mają średnicę 2-4 milimetrów.
Trzpiennik olbrzymi
Gatunek błonkówki. Występuje na terenie całej Polski, ale najczęściej można ją spotkać na południu kraju.
Długość ciała 3,5-5,5 centymetra. Kolor żółto-czarny z żółtymi czułkami. Wyglądem nieco przypomina szerszenia.
Samica składa od 30 do 350 jaj wwiercając pokładełko w materiał drzewny. Podczas składania jaj samice wprowadzają w wywiercone dziury zarodniki grzybów, co prowadzi do zagrzybienia ścianek korytarzy. Tymi grzybami odżywiają się później larwy, które dorastają do długości 3-4 centymetrów. Żerują w drewnie przez okres od 1 roku do 2 lat i następnie zamieniają się w postać dorosłą.
Trzpiennik gustuje w drewnie drzew iglastych, przede wszystkim w świerkowym. Lubi materiał świeży, kilkuletni. Otwory wylotowe wydrążone przez trzpiennika są dość duże i okrągłe.
Krokwiowiec piłkorożny
Chrząszcz z rodziny kołatkowatych. Zasięg jego występowania obejmuje całą Europę. Jego loty trwają w lipcu oraz w sierpniu.
Ma ciało koloru ciemnobrunatnego/brązowego o długości 3-5 milimetrów. Larwy osiągają długość 9 milimetrów. Chrząszcz ten rozwija się do postaci dorosłej przez okres co najmniej 2 lat. Drąży chodniki o szerokości 3 milimetrów.
Wybiera wilgotne elementy drewna z obecnością grzybów, wykonane z drewna drzew liściastych i iglastych. Doprowadza do uszkodzeń drewna konstrukcyjnego, z którego budowane są stropy czy więźby dachowe.
Króciec wielożerny
Reprezentant rodziny chrząszczy ryjkowcowatych. Pojawia się w miesiącach maj-czerwiec.
Długość jego ciała to 3-4 milimetry. Barwa osobników dorosłych jest ciemnobrunatna. Wylęg larw następuje po upływie 2-3 tygodni od złożenia jaj przez samicę.
Żeruje na bardzo wilgotnym i pokrytym grzybami drewnie drzew zarówno liściastych, jak i iglastych. Drąży zawiłe i bardzo wąskie korytarze.
Trzeń długoryjki
Członek rodziny chrząszczy ryjkowcowatych. Długość jego ciemnobrunatnego ciała sięga 4-6 milimetrów. Jego głowa jest wydłużona i zakończona podłużnym ryjkiem (stąd jego nazwa). Larwy są grube, długie na 1 centymetr.
Opisywany drewnojad atakuje wilgotne słupy, pale oraz inne elementy konstrukcyjne.
Butwiak owłosiony
Obecny na terenie całego kraju chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych. Dorosłe chrząszcze osiągają rozmiar 3-3,5 milimetra. Larwa ma długość około 1 centymetra – przypomina tę trzenia długoryjka.
Siedliskiem butwiaka jest przede wszystkim martwe drewno pochodzące z lasów iglastych (w szczególności sosnowych), które uległo znacznemu zawilgoceniu i zagrzybieniu.
Inne szkodniki drewna
Gmachówka cieśla
Gatunek mrówki. Dość liczna na południu kraju. Jej okres godowy trwa od maja do lipca.
Jest większa niż inne mrówkowate – długość jej gładkiego oraz połyskującego ciała dochodzi do 1,4 centymetra w przypadku robotnic (głowa brunatno-czarna, tułów w odcieniach koloru czerwonego) oraz do 1,2 centymetra w przypadku samców (czarne głowa i tułów).
Tworzą mrowiska w żywym oraz martwym drewnie pochodzącym z drzew liściastych oraz iglastych. Łatwo rozpoznać inwazję tych mrówek, gdyż pojawia się bardzo dużo – w mrowisku znajduje się do 10 tysięcy osobników.
Skórnik słoniniec
Skórnik słoniniec to chrząszcz z rodziny skórnikowatych. Występuje w całej Polsce.
Dorosłe okazy osiągają długość od 7 milimetrów do 1 centymetra (głowa oraz przedplecze koloru czarnego, owłosione żółtoczarne pokrywy skrzydeł z drobnymi czarnymi plamkami), natomiast larwy są nieco większe i mają długość 1,5 centymetra (kolor ciemnobrązowy z czerwonymi elementami). Samica składa do 200 jaj, z których po około 2 miesiącach wykluwają się larwy. Dorosłe skórniki dożywają kilku miesięcy.
Skórnik traktuje drewno jako formę schronienia – gniazduje w nim oraz wykorzystuje je do ukrywania larw w trakcie procesu przepoczwarzania do postaci dorosłej. Nie dokonuje na drewnie żeru, bo nie jest ono jego pożywieniem (żywi się m.in. padliną i produktami odzwierzęcymi). Jednak jego poszukiwania kryjówek doprowadzają do uszkadzania drewnianych mebli (np. półek czy szafek).
W podobny sposób, co skórnik słoniniec, działają gmachówka pniowa oraz skórnik peruwianka.
Walka z krocionogami i stonogami bywa prawdziwym wyzwaniem, zwłaszcza gdy te nieproszone stworzenia zadomowią się w piwnicach, garażach czy wzdłuż fundamentów. Na szczęście istnieją sprawdzone metody, które pomogą Ci skutecznie się ich pozbyć. Sprawdź!
Jeżeli zmagasz się z problemem ptaszyńca kurzego w swoim gołębniku, dobrze trafiłeś. Pozbycie się tych nieproszonych gości wymaga nie tylko odpowiednich środków, ale także konsekwencji w ich stosowaniu. Dowiedz się jakie są sposoby na pasożyty w gołębniku.
Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na wykorzystywanie plików cookies niezbędnych do działania podstawowych funkcji.
Dodatkowo potrzebujemy twojej zgody na wykorzystywanie plików cookies przez podmioty trzecie w celu korzystania z narzędzi zewnętrznych.
