Wśród insektów nawiedzających nasze domy i mieszkania dość często pojawiają się chrząszcze. Jakie zagrożenie stwarzają te niepozorne stworzenia i jak skutecznie sobie z nimi poradzić, kiedy za cel obiorą sobie nasze lokum i to, co w nim?
Co warto wiedzieć o chrząszczach?
Chrząszcze to rząd, który liczy około 400 tysięcy gatunków – najwięcej w świecie owadów. W Polsce spotkać można przedstawicieli 7 tysięcy gatunków.
To generalnie stworzenia kosmopolityczne, co znaczy, że rozprzestrzeniły się niemal w każdym zakątku globu (poza m.in. Antarktydą oraz Grenlandią).
Budowa chrząszczy, ich wygląd, są bardzo zróżnicowane, uzależnione od miejsca występowania danego gatunku. Tym, co wyróżnia budowę chrząszczy spośród innych owadów, to rozbudowany aparat gębowy z silnymi żuwaczkami.
Podobnie różnorodna jest dieta chrząszczy – gatunki dzielą się na te, które polują na inne owady (drapieżne), żywią się roślinami (roślinożerne), szczątkami innych organizmów (saprofagi), martwymi zwierzętami (nekrofagi) oraz odchodami (koprofagi).
Czy chrząszcze stwarzają zagrożenie?
Ogółem chrząszcze występujące w Polsce unikają kontaktu z człowiekiem, w większości przypadków ich szczęki nie są na tyle silne, by przebić ludzką skórę. Z tego względu nie należy się obawiać pogryzienia przez te stworzenia.
Nie ma też ryzyka, że bezpośrednio przeniosą one na człowieka jakąś chorobę. Jednak niektóre gatunki mogą wywoływać reakcję alergiczną.
Wiele gatunków chrząszczy zaliczanych jest do szkodników. Niektóre niszczą rośliny uprawne, lasy, drewno techniczne, a także żerują na ubraniach czy żywności, doprowadzając do jej zanieczyszczenia, a tym samym zmarnowania.
Jakie chrząszcze można spotkać w domu czy mieszkaniu?
W domu czy mieszkaniu najczęściej pojawiają się chrząszcze z rodziny skórnikowatych, kołatkowatych, czarnuchowatych, kózkowatych, zgniotkowatych oraz miazgowcowatych.
Ogólnie, pod względem charakteru wyrządzanych szkód, można je podzielić na trzy kategorie: żerujące na żywności, żerujące na żywności i tkaninach oraz żerujące na drewnie.
Chrząszcze żerujące na żywności
Trojszyk ulec
Trojszyk ulec to przedstawiciel rodziny czarnuchowatych, zaliczany do szkodników magazynowych. Do Europy trafił z południa Stanów Zjednoczonych. Długość dorosłego osobnika dochodzi do 4-5 milimetrów, natomiast larwy osiągają rozmiar 1,2 milimetra. Trojszyk ma brązowawy kolor. Można go poznać po spłaszczonej i półkolistej głowie, z której wychodzą dość grube czułki. Ma skrzydła, ale rzadko lata.
Insekt ten bardzo szybko się rozmnaża. Samica w ciągu swojego życia jest w stanie złożyć nawet 400 jaj (ok. 10 dziennie). Larwy unikają światła i skrywają się w szparach, a także wewnątrz produktu, na którym dokonują żeru. Natomiast dorosłe osobniki można dość łatwo zlokalizować, gdyż poruszają się po powierzchni.
Trojszyk ulec pojawia się w miejscach składowania produktów pochodzenia roślinnego – np. ziaren zbóż, kaszy, otrębów, mąki, grochu, fasoli, orzechów, suszonych warzyw czy pieczywa. Zjadają wspomniane produkty, a także dokonują ich zanieczyszczenia, tym samym powodując ich niezdatność do spożycia. Czynnikiem odpowiadającym za porażenie produktu, oprócz wylinek oraz kału są wydzieliny trojszyka zwane chinonami. Potrafi ona zmienić zapach oraz kolor żywności, na której się znajdzie. Dodatkowo trojszyki na swym ciele oraz odchodach przenoszą drobnoustroje, których rozwój doprowadza do psucia się żywności.
Mącznik młynarek
Mącznik młynarek również zaliczany jest do rodziny czarnuchowatych. Ma barwę czarną lub ciemnobrązową, a jego wielkość dochodzi do 2,5 centymetra. Potrafi latać. Larwy osiągają rozmiar o pół centymetra większy i są koloru pomarańczowo-żółtego. Mają one dość wytrzymały na próby zgniecenia pancerz.
Samica składa jaja późną wiosną w dogodnych do tego miejscach, czyli przede wszystkim tam, gdzie jest ciemno, wilgotno i nie brakuje pożywienia. Najczęściej miejscem rozrodu mącznika są pomieszczenia, w których składowane są produkty zbożowe (np. płatki owsiane, mąka, otręby). Podczas swojego życia, które zazwyczaj trwa do 2 miesięcy, samica mącznika składa kilkanaście jaj dziennie, łącznie około 160. Po osiągnięciu dorosłości osobniki żyją mniej więcej 2 miesiące.
Mącznik młynarek jest bardzo odporny na zmieniające się warunki środowiskowe, dlatego występuje niemal na całym globie. Jego aktywność doprowadza do porażenia produktów żywnościowych (głównie wspomniane produkty zbożowe). Żeru dokonują zarówno dorosłe osobniki, jak i larwy. Silny aparat gębowy sprawia, że dla mącznika nie stanowi problemu przegryzienie opakowań, w zawartości których gustuje. Odchody oraz wylinki mącznika również są przyczyną zanieczyszczenia żywności. Ponadto obecność tego insekta sprzyja powstawaniu nadmiaru wilgoci, która negatywnie wpływa na stan produktów żywnościowych.
W ramach ciekawostki warto wspomnieć, że mącznik młynarek, a dokładnie jego larwy, z racji tego, że mają w sobie wysoką zawartość białka, stanowią produkt spożywczy zaliczany do tzw. nowej żywności.
Spichrzel surynamski
Spichrzel surynamski należy do rodziny zgniotkowatych. Do Europy przywędrował najprawdopodobniej z Ameryki Południowej. Spłaszczone ciało tego stawonoga, dodatkowo wyróżniające się dwiema bruzdami na przedpleczu, osiąga rozmiary od 2,5 do 3,5 mm i ma barwę brunatną. Jest wyposażony w skrzydła, ale nie lata. Larwy są koloru kremowego bądź białego i ich długość dochodzi do 4 mm.
W ciągu swojego życia samica spichrzela może złożyć do 300 jaj – składa je bezpośrednio na żywności. W pełni rozwinięte insekty żyją nawet do 2 lat. Spichrzel jest wrażliwy na spadek temperatury powietrza. Ta schodząca poniżej 5 stopni Celcjusza stanowi barierę, która uniemożliwia spichrzelowi rozród oraz rozwój.
Spichrzel surynamski zaliczany jest do szkodników magazynowych. Jego larwy spożywają produkty pochodzenia roślinnego, które są przechowywane w spiżarkach i magazynach. Mowa tutaj np. o ziarnach zbóż, mące, orzechach czy kaszy.
Dorosłe osobniki nie żerują na żywności – są drapieżnikami polującymi na larwy innych insektów, które pojawiają się w miejscach składowania produktów spożywczych. Sama obecność spichrzela w pobliżu żywności doprowadza do jej zanieczyszczenia, np. jego odchodami.
Do domu spichrzel surynamski dostaje się najczęściej przywleczony razem z zakupionymi produktami, w których zostały złożone jaja.
Szubak Smirnowa to chrząszcz z rodziny skórnikowatych. Pochodzi z obszarów wschodniej i środkowej Afryki. Do Polski trafił w 2000 roku, prawdopodobnie został przetransportowany do kraju razem z przesyłką pocztową. Przeciętnie ciało szubaka ma długość 2,5 mm u samców i 4 mm u samic. Jego pancerz, pokrywający skrzydła, jest koloru jasnobrunatnego, pokrywają go drobne włoski. Brązowawe, prążkowane larwy są wyraźnie większe od dorosłych osobników – mierzą około 8 mm.
Czy szubak szybko się rozmnaża? Samica tego chrząszcza składa mniej więcej 50 jajek. Larwy potrzebują dość długiego czasu, by osiągnąć dorosłą postać. Zajmuje im to od 6 do 18 miesięcy. Spora rozpiętość czasowa wynika z warunków, w jakich rozwija się szubak – potrzebuje on dość dużej temperatury oraz sporej wilgotności. Dorosłe szubaki żyją kilka tygodni.
Szubak Smirnowa jest szkodnikiem, który zagraża odzieży wykonanej z materiałów pochodzenia zwierzęcego, a także zapasom żywności. Szkody wewnątrz domu wyrządzają jedynie larwy – dorosłe osobniki odżywiają się wyłącznie nektarem kwiatowym. Intruz składa jaja w miejscach, w których larwy będą miały łatwy dostęp do składników odżywczych. Mogą to być ubrania uszyte z wełny czy skóry, a także suche produkty, np. kasza.
Dobrymi praktykami, które zmniejszają ryzyko zagnieżdżenia się szubaka w czterech kątach, są: umieszczenie nieużywanych ubrań ze zwierzęcych tkanin w specjalnych pokrowcach, dbanie o porządek (regularne usuwanie kurzu, włosów, złuszczonego naskórka), przechowywanie żywności w szczelnych pojemnikach.
Mrzyk dziewannowiec (zwany również mrzykiem gabinetowym jest przedstawicielem rodziny chrząszczy skórnikowatych. Jest gatunkiem kosmopolitycznym (występuje prawie na wszystkich kontynentach) oraz synantropijnym (przystosował się do życia w warunkach silnie przekształconych przez człowieka). Dorosłe osobniki osiągają długość od 2 mm do 4 mm. Mają owalny kształt, są brązowego koloru z białymi oraz czarnymi plamami. Z kolei larwy mają barwę kremową i pokryte są gęstym, brązowym owłosieniem. Osiągają rozmiar 0,5 mm.
Samica mrzyka przez 2 tygodnie może złożyć do 100 jaj. Rozwój larw trwa od kilku miesięcy do 2 lat. Postać dorosła żyje kilka tygodni.
Mrzyka w domu czy mieszkaniu można spotkać przez cały rok. Może się do nich dostać z pobliskich ptasich gniazd, szukając korzystnych warunków termicznych do życia i rozmnażania. Larwy dokonują zniszczeń w zbiorach entomologicznych oraz muzealnych. Przede wszystkim chodzi o okazy owadów oraz wypchane zwierzęta. Żerują również na garderobie (z wełny, jedwabiu, skóry, futra czy pierzy) oraz suchej żywności odzwierzęcej. Dorosłe osobniki zjadają wyłącznie pyłek kwiatowy.
Profilaktyka przeciwmrzykowa polega na zachowaniu czystości w domu/mieszkaniu, przechowywaniu ubrań wykonanych z materiałów pochodzenia zwierzęcego w pokrowcach. Jeśli kolekcjonujemy owady lub wypchane zwierzęta, to musimy pamiętać o zabezpieczeniu gablot, aby nie było w nich żadnych szczelin, przez które do środka mogłyby przedostać się mrzyki.
Skórnik słoniniec
Skórnik słoniniec to kolejny reprezentant skórnikowatych. Jego korpus ma długość od 7 mm do 1 cm, co czynni go największym rodzimym przedstawicielem tej rodziny chrząszczy. Przednia część owłosionych pokryw skrzydeł skórnika jest koloru szarożółtego z drobnymi czarnymi plamkami, natomiast tylna jednolicie czarna. Larwy mogą osiągnąć imponującą długość 1,5 cm i są koloru ciemnobrązowego z czerwonymi akcentami.
Samica skórnika w okresie wiosennym składa jaja w liczbie do 200. Po upływie niespełna 2 miesięcy na świecie pojawiają się larwy, które charakteryzują się dość wysoką odpornością na niskie temperatury. Dorosłe skórniki żyją kilka miesięcy. Do domów oraz mieszkań mogą przylecieć z zewnątrz.
Larwy oraz dorosłe osobniki odżywiają się padliną oraz resztkami organicznymi pochodzenia zwierzęcego. Mogą pojawić się również w suchych produktach żywnościowych – np. mące, suszonych warzywach czy nawet serze. W niebezpieczeństwie znajdują się również futra oraz ubrania z wełny. Dodatkowo larwy wydrążają otwory w twardych materiałach jak drewno, plastik, beton. Przez fakt, że skórnik żeruje na padlinie, może przenosić różne bakterie. Włoski pokrywające jego ciało mogą być czynnikiem powodującym alergię u niektórych osób.
Aby uniknąć zagnieżdżenia się skórnika w lokum, warto regularnie dbać o jego czystość – na bieżąco usuwać wszelkie resztki organiczne (w szczególności mięso) oraz martwe owady, wietrzyć szafy oraz dokonywać okresowych przeglądów garderoby.
Żywiak chlebowiec jest chrząszczem z rodziny kołatkowatych. Dorosłe osobniki liczą od 2 do 5 mm długości. Przeważnie mają kolor ciemnobrązowy. Posiadają rozwinięte skrzydła, które pozwalają im sprawnie latać. Larwy są kremowe z brązową główką, zawinięte w literę C, o długości około 5 mm.
Samica składa do 100 jaj, po kilka sztuk w różnych miejscach. Larwy wykluwają się po około 2 tygodniach. Najkorzystniejsze warunki do ich rozwoju to temperatura powietrza wynosząca około 22 stopni Celcjusza oraz wilgotność 60-70%. Dorosłe żywiaki żyją nawet 80 dni.
Larwy oraz dorosłe mogą dostać się do domu lub mieszkania w produktach, które były przechowywane w sklepowych magazynach w nieodpowiednich warunkach. Dorosłe osobniki mogą również przyfrunąć z zewnątrz.
Zasadniczo żywiak chlebowiec jest wszystkożerny. Jednak ulubionymi smakołykami tego szkodnika są suszone produkty (np. warzywa, owoce), mąka, kasza, kawa, przyprawy, wysuszone pieczywo. Oprócz tego, że owad ten żeruje na tych produktach, to zanieczyszcza je również swoimi odchodami. Żywiak chlebowiec często bywa nazywany żukiem aptecznym. Skąd taki przydomek? Stąd, że insekt ten może również zagnieździć się w miejscach składowania leków. Opisywany chrząszcz nie pogardzi również materiałami zawierającymi celulozę – np. papierem czy tekturą. Może również wyjadać klej introligatorski. Z tych powodów stanowi zagrożenie dla domowych biblioteczek. W końcu, w przypadku braku dostępu do innych rodzajów pożywienia, może zacząć zjadać ubrania.
Jak można się chronić przed żywiakami? Dobrym rozwiązaniem jest zamontowanie moskitier w oknach oraz drzwiach balkonowych, a także przechowywanie sypkiej i suchej żywności w szczelnych pojemnikach.
Chrząszcze żerujące na drewnie
Spuszczel pospolity
Spuszczel należy do rodziny chrząszczy zwanych kózkowatymi. Do naszej strefy klimatycznej przywędrował z północnej Afryki. Ciało ma płaskie i wydłużone (rozmiar 8-22 mm), o ciemnym, najczęściej czarnym kolorze. Pokrywają je włoski. Insekt ten ma skrzydła, ale przeważnie używa ich tylko wtedy, kiedy szuka nowego siedliska. Cechą charakterystyczną spuszczela są dwie połyskujące bruzdy na przedpleczu. Larwy są koloru białego, ich długość to około 3 cm.
Samica latem składa używając pokładełka jaja do szczelin znajdujących się w drewnie. Liczba jaj waha się od 200 do 500. Larwy żyją około 7 lat (zdarzały się przypadki osobników, które żyły lat kilkanaście). Dorosłe osobniki przebywają na świecie jedynie 2 tygodnie.
Spuszczel należy do niechlubnego grona szkodników drewna, które wyrządzają szkody na największą skalę. Jego larwy żerują na martwym, suchym drewnie iglastym (przede wszystkim z sosny, ale też ze świerka czy jodły), np. tym służącym do wykonania konstrukcji budowlanych. Dostają się do głębokich warstw drewna. Mogą zaatakować więźby dachowe, drewniane ściany, framugi, podłogi. Pojawiają się raczej w wyższych partiach budynku (strych, poddasze), ze względu na korzystniejsze warunki termiczne, jakie w nich panują, w porównaniu z niższymi partiami. W skrajnych przypadkach aktywność spuszczela może doprowadzić do zawalenia się dachu, a nawet całego budynku.
Obecność spuszczela rozpoznać można po odgłosach drążenia w okresie wysokich temperatur. Dopiero kiedy skala zainfekowania jest duża, można ujrzeć otwory, z których wcześniej wydostały się dorosłe osobniki. Jedynym skutecznym środkiem zapobiegającym pojawieniu się spuszczela jest odpowiednie zaimpregnowanie drewna, które zostanie użyte do budowy czy wykończenia domu.
Kołatek to przedstawiciel chrząszczy z rodziny kołatkowatych. Swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznemu dźwiękowi, który towarzyszy jego żerowaniu – kołataniu. Wielkość tego owada to 2-5 mm, jego barwa jest brązowa lub ciemnobrunatna, ciało walcowate, ma skrzydła. Larwy koloru białego mają 6 mm długości.
Samica składa 30-60 jaj w wolnych przestrzeniach w drewnie. W zależności od warunków (temperatury i wilgotności powietrza) wyklucie się larw następuje po 15-45 dniach. Podobnie sprawa ma się w przypadku okresu ich żerowania, który przeważnie trwa od roku do 3 lat. Optymalna dla rozwoju kołatka temperatura powietrza wynosi 22-23 stopnie Celcjusza, natomiast wilgotność 50-60%. Dorosłe osobniki żyją mniej więcej miesiąc, przez ten czas nie odżywiają się.
Kołatki żerują, czyli drążą tunele w drewnie budowlanym, meblach, drewnianych przedmiotach czy eksponatach. Mogą niszczyć nawet bardzo stare drewno. Mowa tutaj zarówno o drewnie pochodzącym z drzew liściastych, jak i iglastych. Mogą dokonywać żeru na warstwie powierzchniowej oraz głębiej – wszystko zależy od gatunku drzewa, z którego pozyskano drewno. Ogółem kołatki szybciej rozwijają się w drewnie z drzew liściastych. W przeciwieństwie do spuszczela kołatek bardziej lubi wilgoć oraz umiarkowane temperatury, dlatego częściej można go spotkać w piwnicy niż na strychu czy poddaszu.
Jak zapobiegać zainfekowaniu drewna przez kołatka? Jak w przypadku innych szkodników drewna skuteczna jest impregnacja materiału. Należy także ograniczyć wilgotność w piwnicy i innych pomieszczeniach, w których może być jej zbyt dużo.
Wyschlik grzebykorożny
Wyschlik grzebykorożny to kolejny przedstawiciel rodziny kołatkowatych. Jego rozmiar to 3-5 mm. Kolor brunatny. Cechą charakterystyczną jest duże, kuliste przedplecze. Samiec ma duże czułki przypominające grzebienie. Owady te latają. Larwy liczą 7 mm długości.
Samica składa kilka jaj w wydrążonym w drewnie chodniku i umiera, blokując dostęp do jaj. Larwy rozwijają się kilka lat (nie mniej niż 2).
Wyschliki prowadzą dzienny tryb życia, często można zaobserwować ich loty. O ich obecności świadczy też mączka drzewna w miejscach żerowania. Żerują przede wszystkim na suchym, ale jeszcze nie murszejącym drewnie drzew liściastych (np. dąb czy buk), z którego wykonywane są meble i inne przedmioty. Mogą naruszać również drewniane elementy konstrukcji budynku.
Jak się przed nimi chronić? Zabezpieczyć drewno impregnatem, zanim zostanie wykorzystane.
Miazgowiec parkietowiec (miazgowcowate)
Miazgowiec parkietowiec to członek rodziny miazgowcowatych. Chrząszcz ten w postaci dorosłej osiąga rozmiar od 2,5 do 5 mm. Ma barwę brunatną o zróżnicowanym odcieniu. Jego głowa jest wyraźnie wyodrębniona od reszty ciała. Posiada rozbudowane czułki oraz lekkie żółtawe owłosienie. Larwy są koloru białego i osiągają rozmiar 6 mm.
Samica składa około 70 jaj. Po wykluciu larwy żerują do 3 lat (jeśli warunki są wyjątkowo sprzyjające, to czas ten może się skrócić do 4 miesięcy). Optymalne warunki dla rozwoju miazgowca: temperatura powietrza wynosząca 17-23 stopni Celsjusza oraz wilgotność 10-20%.
Miazgowiec parkietowiec dokonuje żeru na martwym oraz przetworzonym drewnie bogatym w skrobię, przede wszystkim pozyskanym z drzew liściastych, takich jak np. dąb, orzech, jesion, topola, platan. Szczególnie zagrożone niszczycielską działalnością miazgowca są elementy wystroju wnętrz: meble, parkiety czy boazerie. Szkodnik ten nie gustuje w starym drewnie (ze względu na to, że jest ono ubogie we wspomnianą skrobię), dlatego posiadacze antyków nie powinni się go szczególnie obawiać. Dość często miazgowiec pojawia się z zakładach zajmujących się przetwarzaniem drewna.
Jak zwalczyć chrząszcze, które pojawiły się w domu lub mieszkaniu?
Ogólną metodą profilaktyki mającej na celu zmniejszenie ryzyka inwazji chrząszczy na dom czy mieszkanie jest zainstalowanie moskitier w oknach i drzwiach balkonowych.
W przypadku chęci uniknięcia problemu ze szkodnikami drewna, warto, kiedy to możliwe, zastosować odpowiednie impregnaty ochronne. Należy także dokonywać inspekcji drewna budowlanego przed jego użyciem, a także dokładne sprawdzać drewno kominkowe, z którym mogą zostać przywleczone szkodniki.
Walka z krocionogami i stonogami bywa prawdziwym wyzwaniem, zwłaszcza gdy te nieproszone stworzenia zadomowią się w piwnicach, garażach czy wzdłuż fundamentów. Na szczęście istnieją sprawdzone metody, które pomogą Ci skutecznie się ich pozbyć. Sprawdź!
Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na wykorzystywanie plików cookies niezbędnych do działania podstawowych funkcji.
Dodatkowo potrzebujemy twojej zgody na wykorzystywanie plików cookies przez podmioty trzecie w celu korzystania z narzędzi zewnętrznych.
